Η Μεσογειακή διατροφή έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας και δεν είναι τυχαίο. Στην καρδιά της βρίσκεται η ελιά και το ελαιόλαδο, που αποτελούν σύμβολα μακροζωίας και υγείας. Τα τελευταία 30 χρόνια, δεκάδες επιδημιολογικές και κλινικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τον ρόλο των μονοακόρεστων λιπαρών και των φυτοχημικών που περιέχουν οι ελιές στη διατήρηση της καρδιαγγειακής υγείας.

1. Ελαιόλαδο και Ελαϊκό Οξύ: Το μονοακόρεστο θαύμα

Το ελαϊκό οξύ (C18:1), που αποτελεί περίπου το 70–80% των λιπαρών οξέων του ελαιολάδου, ανήκει στα μονοακόρεστα λιπαρά (MUFA), τα οποία:

Μειώνουν την LDL-χοληστερόλη (low-density lipoprotein) – που ευθύνεται για την αθηροσκλήρωση.

Διατηρούν ή αυξάνουν την HDL-χοληστερόλη, η οποία προστατεύει τα αγγεία.

Βελτιώνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη, καθιστώντας το ελαιόλαδο ιδανικό για καρδιομεταβολικά σύνδρομα.

📚 Πηγές:

Schwingshackl L, Hoffmann G. Monounsaturated fatty acids, olive oil and health status: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. Lipids Health Dis. 2014.

Fernández-Castillejo S, et al. Olive oil polyphenols and cardiovascular disease: Bioavailability, biological effects and clinical evidence. Food & Function. 2017.

2. Πολυφαινόλες: Οι αντιοξειδωτικοί φρουροί των αγγείων

Οι ελιές και κυρίως το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο περιέχουν πάνω από 30 διαφορετικά είδη φαινολικών ενώσεων, με κυριότερες τις:

Ελευρωπαΐνη

Υδροξυτυροσόλη

Τυροσόλη

Αυτές οι ουσίες:

Εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες, προστατεύοντας τα τοιχώματα των αγγείων.

Μειώνουν τις φλεγμονώδεις αντιδράσεις (π.χ. CRP, IL-6, TNF-α).

Αναστέλλουν την οξείδωση της LDL, που αποτελεί κρίσιμο στάδιο στην αθηροσκλήρωση.

📚 Μελέτες:

Covas MI, et al. The effect of polyphenols in olive oil on heart disease risk factors: a randomized trial. Ann Intern Med. 2006.

Cicerale S, et al. The antioxidant and anti-inflammatory properties of olive oil phenolics. J Agric Food Chem. 2012.

3. Η PREDIMED: Η πιο ισχυρή απόδειξη

Η PREDIMED (Prevención con Dieta Mediterránea) είναι η μεγαλύτερη μελέτη παρέμβασης στη διατροφή για την καρδιαγγειακή πρόληψη:

Διήρκεσε 4.8 χρόνια και περιέλαβε 7.447 άτομα με υψηλό καρδιοαγγειακό κίνδυνο.

Η ομάδα που ακολούθησε Μεσογειακή διατροφή εμπλουτισμένη με έξτρα παρθένο ελαιόλαδο είχε:

30% μείωση του κινδύνου εμφάνισης εμφράγματος, εγκεφαλικού ή καρδιαγγειακού θανάτου.

Σημαντικά βελτιωμένη γλυκαιμική ρύθμιση και λιπιδαιμικό προφίλ.

📚 Αναφορά:
Estruch R, et al. Primary prevention of cardiovascular disease with a Mediterranean diet. N Engl J Med. 2013.

4. Άλλες καρδιοπροστατευτικές επιδράσεις

Αρτηριακή πίεση: Το ελαιόλαδο έχει συνδεθεί με μείωση της συστολικής και διαστολικής πίεσης.

Ενδοθηλιακή λειτουργία: Οι πολυφαινόλες βελτιώνουν την αγγειοδιαστολή μέσω αύξησης της βιοδιαθεσιμότητας του ΝΟ (νιτρικού οξειδίου).

Θρομβωτικός κίνδυνος: Το ελαιόλαδο μειώνει τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων.

📚 Μελέτες:

Fito M, et al. Anti-inflammatory effects of the Mediterranean diet: the experience of the PREDIMED study. Proc Nutr Soc. 2011.

Delgado-Lista J, et al. Olive oil and haemostasis: Platelet function, thrombogenesis and fibrinolysis. Curr Pharm Des. 2011.

5. Τι λένε οι διεθνείς οργανισμοί

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) έχει εγκρίνει υγεία-ισχυρισμό ότι το ελαιόλαδο βοηθά στην προστασία των λιπιδίων του αίματος από την οξείδωση, υπό την προϋπόθεση ότι περιέχει τουλάχιστον 5 mg υδροξυτυροσόλης ανά 20 g.

Ο Αμερικανικός Καρδιολογικός Σύλλογος (AHA) προτείνει το ελαιόλαδο ως κύρια πηγή λιπαρών στη διατροφή.

Συμπέρασμα

Η καθημερινή κατανάλωση ελιάς και έξτρα παρθένου ελαιολάδου δεν αποτελεί απλώς διατροφική παράδοση, αλλά και επιστημονικά τεκμηριωμένη πράξη πρόληψης. Από το ελαϊκό οξύ και τις αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες έως την προστασία των αγγείων και της καρδιάς, η ελιά παραμένει μια αθόρυβη αλλά εξαιρετικά αποτελεσματική θεραπευτική δύναμη της φύσης.